sometimes a person’s happiness comes from not owing someone money
February 27, 2020
The following short story by Achariya Hang was originally published in Khmer by Kampu-Mera in 2016. Jump down to read the translation by Socheata Huot and George Chigas.
ដែនដីអានាថា
ខ្ញុំភ្ញាក់ពីដំណេកទាំងអារម្មណ៍ស្ងួតខ្សោះ ដូចជាទឹកសមុទ្រដែលរីងសល់តែដីខ្សាច់។ នៅក្នុងទ្រូងរបស់ខ្ញុំពេលនេះ ហាក់ដូចជាមានសត្វរៃរាប់រយរាប់ពាន់អក្ខោ កំពុងតែសំងំយំយ៉ាងរងំរងួយឥតដាច់រយៈ។ ខ្ញុំខំផ្ទៀងត្រចៀកស្តាប់តាមចន្លោះប្រហោងជញ្ជាំងនៃផ្ទះជួលដ៏កខ្វក់របស់ខ្ញុំទៅ ស្រាប់តែឮសូរសំឡេងខ្សោកៗ រ៉ោករ៉ាកៗឥតដាច់សូរដែលទំនងដូចជាមាននរណាម្នាក់កំពុងតែរៀបចំឥវ៉ាន់ត្រៀមចេញដំណើរនៅពេលបន្តិចទៀតនេះ។ បានបន្តិចមកខ្ញុំក៏ងើបទៅបង្ហើបទ្វារដ៏តូចនិងរខោករខាករបស់ខ្ញុំឡើង។ ខ្ញុំឮវាបញ្ចេញសំឡេងសូរង៉ែតដោយសង្កៀតនឹងមាត់ជណ្តើរ ហើយបញ្ចេញសំឡេងសូរង៉តៗបន្តិចទៅតាមចលនាដៃរបស់ខ្ញុំ។ ក្លិនសំរាម និងលូទឹកស្អុយនាពេលព្រឹកព្រលឹមនៅក្នុងសង្កាត់នេះធ្វើឱ្យខ្ញុំយកដៃទាញទ្វារបិទមកវិញ។ ហើយភ្លាមៗនោះខ្ញុំទទួលអារម្មណ៍ថាខ្លួនខ្ញុំហាក់ដូចជាសោះកក្រោះ! ដូចជាកំពុងតែស្ថិតនៅកណ្តាលវាលខ្សាច់សាហារ៉ាដ៏អស់សង្ឃឹមរកទីបំផុតគ្មាន។
សំឡេងលោកសូត្រធម៌ដែលដុះស្លាបហើយហើរចេញមកពីវត្ត «ចាក់អង្រែលើ»ធ្វើឱ្យរូបខ្ញុំនឹកស្រណោះដល់អតីតកាលមួយដែលកំពុងតែរលុបបាត់ចន្តិចម្តងៗ ទៅតាមជំហាននៃពេលវេលាដ៏ឃោរឃៅ។ បើខ្ញុំចាំមិនច្រឡំទេ ថ្ងៃនេះគឺជាថ្ងៃទី១២ នៃពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌដែលខ្មែរយើងបានប្រារព្ធឡើងអស់រយៈពេល១១យប់១១ថ្ងៃមកហើយ។ ខ្ញុំខំសំងំមួយសន្ទុះធំទៀតនៅក្នុងសាច់ភួយដែលហប់និងងងឹតដូចជាគុកធំមួយ ហើយមានលំនាំដូចជាកូនគុកម្យ៉ាង ដែលគេទុកសម្រាប់ឃុំឃាំងកូនឆ្មាទាំងឡាយដែលគេចាប់ពង្រាត់ពីមេរបស់វា។ ខ្ញុំសំងំទាល់តែលក់មួយភាំងហើយភ្ញាក់មកវិញ។ ម្តងនេះខ្ញុំលែងបានឮសំឡេងខ្សោកខ្សាកៗ និងរសឹបរសៀវទាំងនោះទៀតហើយ។ សំឡេងទាំងនោះហាក់កំពុងតែលួចរត់ចោលខ្ញុំបន្តិចម្តងៗដោយមិនឱ្យខ្ញុំដឹងខ្លួនជាមុន។
ខ្ញុំចាប់ផ្តើមភ័យខ្លួនបន្តិច! នៅពេលដែលដឹងថា នៅទីនេះសល់តែភាពស្ងាត់ស្ងៀមនិងកណ្តោចកណ្តែងដែលបានបន្សល់ដោយពួកកម្មករ និងអ្នកលក់ត្រី។ ខ្ញុំកាន់តែភ័យខ្លាំងទៅៗ ដូចជាបានឃើញភាពស្រទំស្រអាប់នៃព្រឹកព្រលឹមអាចសម្លាប់មនុស្សនៅលើផែនដីនេះបាន។
ខ្ញុំប្រញាប់ប្រញាល់រៀបចំមុងភួយ និងកន្ទេលឱ្យមានរបៀបរៀបរយជាងមុន ហើយម្នីម្នាយកចន្ទល់ឈើខ្ទាស់បង្អួច និងបើកទ្វារឡើង។ ក្លិនខ្យល់នៃភ្លៀងរលឹមបានសម្រុកហូរចូលតាមប្រហោងទ្វារបន្ទប់មកប៉ះផ្ទៃមុខ និងសាច់ទ្រូងរបស់ខ្ញុំបណ្តាលឱ្យត្រជាក់ស្រេបហើយក៏ជ្រាបដល់សរសៃទាំងជាងប្រាំរយ នៃរាងកាយរបស់ខ្ញុំមួយរំពេច។ រោមខ្ញុំបះក្រញាងព្រឺសង្កៀរជាមួយសំឡេងដែលឮសូរតក់ៗ…នៅខាងក្រៅផ្ទះ។
ខ្ញុំសម្លឹងមើលនាឡិកានៅលើដៃរបស់ខ្ញុំ ឃើញម៉ោង៨:៣០នាទីទៅហើយ។ ដូច្នេះខ្ញុំក៏រូតរះម្នីម្នាចុះទៅងូតទឹកសម្អាតខ្លួនភ្លាម ហើយស្លៀកពាក់យ៉ាងសមសួនទៅតាមរូបរាងដ៏ស្រស់សង្ហារបស់ខ្ញុំ។ ជួនជាកំពុងតែត្រឡប់មកពីបន្ទប់ទឹកវិញ ខ្ញុំឮសំឡេងដ៏ទន់ដូចពូកសំឡីបានសួរមកកាន់ខ្ញុំថា ៖
– សារ៉ែម!
អូនឯងអត់ទៅលេងស្រុកនឹងគេទេអ្ហេស? នេះគេទៅជិតអស់ហើយណា៎! អូនឯងអត់នឹកស្រុកនឹកស្រែទេឬ? តិចថាបានមករស់នៅទីក្រុង ភ្លេចស្រុកកំណើតណា៎។ នែ! ប្អូនប្រុស សូម្បីតែប្រេតក៏ពួកគេចេះនឹកផ្ទះ នឹកញាតិសន្ដានដែរ។ ហើយចុះប្អូនវិញ ម៉េចធ្វើឫកដូចជាអត់ចង់ទៅលេងផ្ទះសម្បែងនឹងគេអ៊ីចឹង? នេះបងទៅស្រុកស្អែកហើយ!
ខ្ញុំងាកយ៉ាងរហ័សសួរមកកាន់បងតុវិញភ្លាម ៖
– អូ! បងតុ នឹងទៅស្រុកកំណើតនៅថ្ងៃស្អែកនេះមែនទេ?
គាត់ឆ្លើយមកវិញ ៖
– ហ្នឹងហើយទៅថ្ងៃស្អែកនេះ។ ថ្ងៃនេះបងទៅលក់ត្រីមួយព្រឹកទៀតសិនរួចដល់ពេលល្ងាចបងនឹងរៀបចំរបស់របរឱ្យរួចជាស្រេចឱ្យហើយនឹងបានងើបពីព្រលឹមស្រាងៗព្រោះវាស្រួលធ្វើដំណើរ…មើលទៅបងដូចជាចាញ់កម្តៅថ្ងៃណាស់។
ជាមួយនិងស្នាមញញឹមស្ងួត និងមាំទាំ ខ្ញុំក៏ពោលឡើង ៖
– បាទ…ទៅចុះបង។ សូមឱ្យបានសេចក្តីសុខ ទាំងទៅទាំងមក… សូមឱ្យមានចិត្តជ្រះថ្លានឹងបុណ្យទាន។ ចំណែកខ្ញុំ (ខ្ញុំពោលយ៉ាងធ្ងន់ និងអាក់បន្តិច ) ខ្ញុំប្រហែលជាទៅក្រោយបង មួយថ្ងៃឬពីរថ្ងៃប៉ុណ្ណោះគឺមិនយូរទេបង។
– អឺ! ល្អហើយអ៊ីចឹង។ អូ៎ !(បងតុលើកនាឡិកាដៃមើលឡើង)នេះបងដល់ពេលទៅយកត្រីមួយជើងទៀតហើយ។
បងតុថាហើយក៏លើកកញ្ច្រែងត្រីទូលដើរទៅហើយក៏រលាយរូបកាយបាត់បន្តិចម្តងៗ ទៅតាមជ្រុងនៃអគារផ្ទះដែលឈរជង្គ្រឹងឥតដកដង្ហើម ហាក់ដូចជាទីងមោងនៅក្នុងវាលស្រែ ដែលគេបោះបង់ចោល។
នៅពេលនេះទើបខ្ញុំដឹងថា បន្ទប់ជួលដែលពួកកម្មករ និងអ្នកលក់ត្រីរស់នៅនោះ បានបិទទ្វារ ស្ទើរតែអស់ទៅហើយ។ រីឯសំឡេងដែលធ្លាប់តែឮរញ៉ុករញៀវ ដូចជាកូនផ្សារដ៏កម្សត់មួយនាជនបទនោះ ឥឡូវនេះក៏បានរំកិលទៅរកភាពវិនាសហិនហោចជាលំដាប់ទៅហើយដែរ។
ខ្ញុំឡើងទៅលើផ្ទះតាមកាំជណ្តើរយ៉ាងរវើយរវើយ…ហេវហត់នឹងពាក្យសម្តីរបស់ខ្លួន។ តាមពិតទៅខ្ញុំនឹងមិនបានទៅណាទេ។ ខ្ញុំចេះតែនិយាយដើម្បីលួងលោម និងកម្លាចិត្តខ្លួនឯងប៉ុណ្ណោះ។ ខ្ញុំចេះតែនិយាយកុហកខ្លួនឯង និងបងតុដើម្បីកុំឱ្យគាត់សួរដេញដោលច្រើនតទៅទៀតព្រោះជានិច្ចកាលបងតុតែងតែយកចិត្តទុកដាក់នឹងខ្ញុំ។ ខ្ញុំចង់ទៅសែនចង់។ ចង់ទៅឃើញរូបភាពដ៏ស្រស់ញញឹមនៃទឹកដីខេត្តបាត់ដំបងរបស់ខ្ញុំ។ ខ្ញុំចង់ទៅភ្លក្សក្លិននៃទឹកសន្សើមនាពេលព្រឹកព្រលឹម ដែលរុះរោយមកពីលើមេឃមានពណ៌សភ្លឺភ្លែកៗដូចជាតំណក់ទឹកភ្នែកម្តាយកម្សត់ដែលកំពុងតែរង់ចាំកូនរបស់ខ្លួនយ៉ាងដូច្នេះ។ ខ្ញុំចង់ទៅឃើញដើមក្រូចដើមខ្នុរដើមចេកដើមល្ហុង… ដែលលាតសន្ធឹងក្រោមកំដៅថ្ងៃដ៏ចិញ្ចែងចិញ្ចាច និងមានសង្ឃឹម។ ខ្ញុំចង់ទៅឃើញនូវអ្វីៗ គ្រប់យ៉ាងទាំងអស់ដែលខ្ញុំធ្លាប់បានឃើញកាលពីអតីតកាល ដែលខ្ញុំធ្លាប់ឃើញកាលពីឆ្នាំមុន។
ប៉ុន្តែ…ប៉ុន្តែ…គួរឱ្យស្រណោះ! តាមពិតទៅខ្ញុំនេះជាសិស្សពូកែម្នាក់។ ខ្ញុំខំរៀនទាល់តែបានអាហារូបករណ៍។ នៅចុងឆ្នាំ២០០៧ ខ្ញុំប្រឡងបាក់ឌុបទទួលបាននិទ្ទេស A។ ម្ល៉ោះហើយខាងក្រសួងរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចឱ្យខ្ញុំ ចូលរៀននៅសាកលវិទ្យាល័យមួយនៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ ដោយសារតែរូបខ្ញុំរៀនពូកែខាងជីវវិទ្យា និងគីមីវិទ្យានោះ ទើបខ្ញុំសម្រេចចិត្តចូលរៀនជំនាញផ្នែកពេទ្យតែម្តង។ បើគិតទៅខាងសាលាបានផ្តល់ឱ្យខ្ញុំតែថ្លៃសិក្សាមួយចប់តែប៉ុណ្ណោះ។ រីឯខាងថ្លៃជួលផ្ទះ ថ្លៃម្ហូបអាហារ សំលៀកបំពាក់ គេអត់បានចេញឱ្យខ្ញុំទេ។ ហេតុដូច្នេះ ទើបខ្ញុំឆ្លៀតយកពេលទំនេរ មួយចំនួនធំទៅសុំការងារគេធ្វើនៅឯភោជនីយដ្ឋានមួយកន្លែង ដោយខ្ញុំទទួលបន្ទុកជាអ្នកគិតលុយទាំងការចំណូល និងទាំងការចំណាយទាំងអស់។ ហើយពេលព្រឹកព្រលឹម ខ្ញុំឆ្លៀតដើរដាក់កាសែតតាមផ្ទះ និងតាមហាងកាហ្វេដើម្បីយកប្រាក់ខ្លះមកទប់ទល់នឹងថ្លៃឈ្នួលផ្ទះ។ សរុបទៅទាំងកម្រៃដែលបានមកពីការដើរដាក់កាសែត និងកម្រៃដែលបានមកពីការធ្វើការ នៅឯភោជនីយដ្ឋាននោះ វាល្មមតែគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ខ្ញុំ។ ប៉ុន្តែមិនមែនយ៉ាងដូច្នោះទេ។ គឺខ្ញុំត្រូវយកប្រាក់មួយចំនួនផ្ញើទៅឱ្យម្តាយចំណាស់ និងប្អូនប្រុសពីរនាក់របស់ខ្ញុំ ដែលកំពុងរៀននៅឯវិទ្យាល័យមួយក្នុងស្រុករតនៈមណ្ឌលឯណោះ។ ចំណែកប្រាក់ដែលនៅសល់តិចតួច ខ្ញុំទុកសម្រាប់តែចាក់សាំងម៉ូតូ និងទិញម្ហូបអាហារសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ខ្លួនឯងប៉ុណ្ណោះ។ យ៉ាងនេះហើយ ទើបបានជាខ្ញុំគ្មានប្រាក់ គ្មានទាំងពេលវេលានឹងបានវិលទៅលេងទីដែលខ្ញុំបានធំនោះឡើយ។ ហើយខ្ញុំក៏នឹងមិនទៅខ្ចីប្រាក់គេដើម្បីទៅលេងស្រុកឡើយ។ ព្រោះជួនកាលសុភមង្គល និងសេចក្តីសុខរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ វាអាចកើតឡើយពីការដែលយើងមិនជំពាក់ប្រាក់នរណាម្នាក់ ឬក៏ថា ការដែលយើងមិនជំពាក់បំណុលអ្នកដទៃគឺជាសុភមង្គលមួយដែលមនុស្សមានតាំងពីកំណើត។ ទាំងនេះហើយដែលជារនាំង និងជារបងដែលឥតស្រមោលឃាត់ឃាំងរូបខ្ញុំមិនឱ្យបានទៅលេងស្រុករបស់ខ្លួននោះ។
ដោយសារតែថ្ងៃនេះ ខ្ញុំត្រូវធ្វើការវេនយប់ជំនួសគេមួយពេលនោះ ទើបខ្ញុំមានពេលវេលាច្រើនបន្តិចសម្រាប់ពេលថ្ងៃ។ ខ្ញុំចាប់ផ្តើមបញ្ឆេះម៉ូតូដ៏ចាស់កំព្រួករបស់ខ្ញុំឱ្យវាបញ្ចេញសំឡេងមួយឮសូរដូចជាមនុស្សគ្រាំគ្រារកកល់នឹងស្លាប់ ហើយវិលកង់ទៅ។ មុនដំបូងខ្ញុំចាប់ផ្តើមជិះចេញពីគល់ស្ពានព្រះមុនីវង្សសំដៅត្រង់ទៅមហាវិថីព្រះនរោត្តមឆ្ពោះទៅកាន់វិមានឯករាជ្យ។ ពេលមកដល់ ខ្ញុំឃើញវិមាននេះកំពុងតែឈរជង្គ្រឹងធ្មឹងធ្មើយក្រោមដំណក់ទឹកភ្លៀង និងភាពស្ងាត់ជ្រងំគួរឱ្យស្រណោះស្រណោកក្រៃលែង។
ឱ ហ្ន៎! គួរឱ្យសង្វេគជាពន់ប្រមាណ! ស្ងាត់អើយសែនស្ងាត់ ស្ងាត់ដូចជាចោរលួចសេះ។ មកដល់វេនទី១២នេះ មនុស្សម្នាទាំងឡាយកាន់តែស្បើយទៅៗ… ហោចទៅៗ… ដូចជាកណ្តាប់ស្រូវដែលស្បើយដោយសាររទេះគោនាំយកទៅយ៉ាងដូច្នេះ។
នៅតាមមហាវិថីធំៗនានា…ដែលធ្លាប់តែមានមនុស្សម្នាអ៊ូរអរ និងខ្ញៀវខ្ញារនោះ ពេលនេះ… ពេលនេះ ស្ងាត់ អស់ហើយ ស្ងាត់ដូចឋានខ្មោច…!
ខ្ញុំជិះឆ្វែលចុះឆ្វែលឡើងអស់រយៈពេលជាងមួយម៉ោងកាត់ភ្លៀងផ្សែងក្រូច។ ភាពត្រជាក់ និងដំណក់ទឹកភ្លៀងដែលកំពុងតែលោតសម្លាប់ខ្លួនមកពីលើមេឃនោះ ហាក់កំពុងតែដណ្តើមគ្នាជ្រៀតចូលតាមឆ្អឹងជំនី និងផ្ទៃសួតរបស់ខ្ញុំដែលបិទជិត។
ឱ! មើលចុះ! អីក៏ស្ងាត់ម៉្លេះ? គ្រប់ផ្ទះធំ តូច ផ្លូវកាច់ ផ្លូវត្រង់ ហាក់ដូចជាគ្មានមនុស្សសោះ។ ទីក្រុងភ្នំពេញ ពេលនេះ ហាក់កំពុងតែវិលត្រឡប់ទៅកាន់អតីតកាលមួយដែលខ្លូនធ្លាប់បានជួបប្រទះរួចមកហើយ។ ខ្ញុំក្រឡេកមើលទៅទីណា ក៏ឃើញអ្វីៗបាត់ដង្ហើមឈឹងទាំងអស់។ គឺឃើញតែអ្វីៗសន្លប់ស្តូកឥតកំរើក។
អូ៎! មើលនោះ! សូម្បីតែដើមស្រល់ដែលគេឯងធ្លាប់តែដឹងថា វាតែងតែរេរាំពេលត្រូវខ្យល់នោះពេលនេះ! វាឥតចង់កំរើកខ្លួនវាទេ។ មើលទៅវាគ្រាន់តែងោកចុះងោកឡើងៗទៅតាមខ្យល់បក់តែប៉ុណ្ណោះ ដែលប្រៀបបានទៅនឹងអ្នកសុំទានដែលខូចវិញ្ញាណ ហើយឥតរវល់នឹងឈ្ងោករើសប្រាក់ ដែលពួកអ្នកមានជ្រុះនៅតាមផ្លូវអ៊ីចឹងដែរ។
ដល់ខ្ញុំមើលយូរៗទៅ ខ្ញុំស្រណោះខ្លួនឯងឡើងស្រក់ទឹកភ្នែក…ដោយខ្ញុំអាណិតខ្លួនពេក។ ឱបាត់ដំបង! ហេតុអ្វីក៏អ្នកនៅឆ្ងាយម៉្លេះ? ឆ្ងាយណាស់សម្រាប់អ្នកដែលគ្មានប្រាក់ និងពេលវេលាគ្រប់គ្រាន់ដូចជារូបខ្ញុំ។ ចេះតែជិះៗទៅ ខ្ញុំភ្លេចឱ្យឈឹងថាខ្លួនខ្ញុំមកដល់មាត់ទន្លេ។ ឥឡូវនេះថ្ងៃត្រង់ល្មម គ្រាប់ភ្លៀងបានបាក់កស្លាប់ស្ងាត់មាត់ឈឹងនៅ លើផ្លូវដោយចោលតែឈាមពណ៌សព្រាតនៅលើផ្ទៃដី ដែលរាបស្មើដូចជាវាលស្រែ។ ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ ក្រពះរបស់ខ្ញុំក៏ចាប់ផ្តើមឃ្លានភ្លាមមួយរំពេច។ ដូច្នេះ ខ្ញុំក៏ឈប់ម៉ូតូហើយផ្ទាត់ចន្ទល់ រួចដើរសំដៅទៅរទេះមីឆាដែលនៅក្បែរនោះ ហើយក៏ប្រាប់ឱ្យអ្នកលក់ឱ្យដាក់មីឆាខ្ញុំមួយចាន។ ខណៈពេលដែលខ្ញុំកំពុងតែលេបមីចូលទៅក្នុងពោះនោះ ខ្ញុំសង្កេតឃើញថានៅមានឡានម៉ូតូកង់ និងអ្នកថ្មើរជើងមួយចំនួនកំពុងតែឈានជើងដើរយ៉ាងរង្វើលៗឥតទាន់ឈប់នៅឡើយដែរ។ ពេលឃើញយ៉ាងនេះ ខ្ញុំហាក់ដូចជាទទួលអារម្មណ៍ថាបានធូរទ្រូងបន្តិច ដោយយ៉ាងហោចណាស់ ក៏នៅមានអ្នកទាំងនោះនៅកំដរសេចក្តីស្លោកស្រពោនរបស់ខ្ញុំដែរ។ នៅក្នុងចិត្តរបស់ខ្ញុំពេលនេះខ្ញុំឥតទាន់ចង់ចាកចេញពីទីនេះនៅឡើយទេ។
មែន! ខ្ញុំនៅអង្គុយទីនេះរហូតដល់ពេលល្ងាចដោយជជែកលេងជាមួយនឹងអ្នកសុំទានម្នាក់ដែលរូបគាត់ ក៏អត់មានឱកាសនឹងបានទៅលេងស្រុកកំណើតដូចជាខ្ញុំដែរ។
នៅពេលល្ងាច ខ្ញុំសំឡឹងមើលទៅក្នុងទឹកទន្លេ ខ្ញុំឃើញព្រះអាទិត្យដាច់ខ្យល់ស្លាប់លែងអាសូរដល់ផែនដីនេះតទៅទៀត។ សភាពទាំងនេះធ្វើឱ្យខ្ញុំកាន់តែស្រណោះខ្លួនខ្លាំងឡើងៗ ហាក់ដូចជាខ្លួនខ្ញុំនេះកំពុងតែស្ថិតនៅក្នុងផែនដីមួយដែលមានតែផ្ទៃមេឃស្រទុំ និងភាពឯកា។ ខ្ញុំដកដង្ហើមធំសម្លឹងមើលទៅលើអគារទាំងឡាយដែលសង់ឡើងយ៉ាងរប៉ាត់រប៉ាយឥតសណ្តាប់ធ្នាប់។ ខ្ញុំមើលយូរៗទៅ ខ្ញុំស្រណោះអគារទាំងនោះណាស់ ព្រោះរូបរាងដ៏ធំជង្គ្រឹង និងតូចទាបរបស់ពួកវា ពេលដែលអត់ពីមនុស្សទៅវាមិនខុសអ្វីពីផ្នូរ ឬចេតិយដែលគេសង់ឡើងសម្រាប់ឱ្យពួកខ្មោច ព្រាយ បិសាច នៅឡើយ។
ហើយមកដល់ពេលនេះទើបខ្ញុំដឹងថា ទីក្រុងមួយដែលល្អស្រស់ និងគួរឱ្យសប្បាយនោះមិនមែនស្ថិតនៅលើផ្លូវខ្វែងខ្វាត់ និងសម្បូរទៅដោយអគាររាប់រយជាន់នោះឡើយ។ គឺវាត្រូវតែពឹងផ្អែកទៅលើមនុស្សជាចាំបាច់ ដើម្បីជួយលម្អវាឱ្យមានសោភ័ណភាពស្រស់បំព្រងឡើង។
មុននឹងឡើងម៉ូតូត្រឡប់មកផ្ទះវិញ ខ្ញុំគិតថា «តាមពិតទៅ ទីក្រុងទាំងឡាយកាលបើអស់ពីមនុស្សយើងនេះទៅ វាជាទីក្រុងនៃសេចក្តីស្លាប់សោះ! វាស្លាប់! ស្លាប់ដោយគ្មានមនុស្ស ស្លាប់ដោយសល់មនុស្សតែប៉ុន្មាននាក់ ប៉ុណ្ណោះនៅកំដរវា។»
លុះគិតយ៉ាងដូច្នេះហើយ ខ្ញុំក៏លើកដៃលាអ្នកសុំទាននោះ។ ហើយអ្នកសុំទាននោះក៏លើកដៃលាមកកាន់ខ្ញុំវិញដែរដោយនិយាយឡើងជាចុងក្រោយថា ៖
– សូមជូនពរឱ្យប្អូនឯងមានឱកាសបានទៅលេងស្រុកកំណើត នៅពេលឆាប់ៗនេះ។
ជាមួយគ្នានេះដែរ ខ្ញុំក៏តបទៅវិញថា ៖
– បើសម្តីបងស័ក្ដិសិទ្ធិមែននោះ ខ្ញុំសូមឱ្យបងជួយបន់ស្រន់ឱ្យអ្នកដែលបានទៅលេងស្រុកកំណើតទាំងអំបាលម៉ាន ឆាប់បានវិលត្រឡប់មកកាន់ទីក្រុងនេះវិញផង។
លុះពោលយ៉ាងនេះហើយ ខ្ញុំក៏ជិះម៉ូតូកម្សត់របស់ខ្ញុំត្រឡប់មកកាន់ផ្ទះជួលនៅឯ«ចាក់អង្រែលើ»វិញ។ ដោយនៅក្នុងចិត្តរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំគ្មានគិតអ្វីក្រៅតែពីបន់ស្រន់សូមឱ្យពួកគេបានវិលត្រឡប់មកកាន់ទីក្រុងនេះវិញឆាប់ៗប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីនឹងជួយលម្អទីក្រុងនេះតទៅទៀត ក្នុងបំណងការពារឱ្យវាមានសោភ័ណភាពបានយូរអង្វែងតទៅ…
ទីបំផុត ខ្ញុំក៏មកដល់ផ្ទះ ហើយអ្វីដែលខ្ញុំនឹងត្រូវធ្វើតទៅទៀតនោះ គឺការទន្ទឹងរង់ចាំផ្លូវពួកគេដែលនឹងត្រឡប់មកវិញនៅពេលខាងមុខនេះ៕
The Deserted City
I woke up feeling like evaporated seawater with my chest full of the plaintive and incessant cries of cicadas. Through the cracks in the wall of my filthy apartment, I could hear the continuous clacking sound of someone apparently packing up to leave. I got up to peek out my small, rickety door which ground against the threshold as my hand pushed it open. The smell of the neighborhood’s morning garbage and sewage seeped in and I quickly pulled the door shut with a sudden flash of how completely wretched I was, as if in the middle of the Sahara desert, utterly hopeless.
The sound of chanting monks floated in on wings from Wat Chakangre, which brought me back to a slowly and cruelly dissolving time of the past. If I remember correctly, today was the twelfth day of the Pchum Ben holiday, when people had been celebrating for eleven nights and days already. I lay back down to steal another moment under my musty, dark blanket which held me like a prison. The blanket resembled those at the pound where they keep kittens taken from their mothers. I got up after briefly dozing off again and heard no more rumbling sounds in the neighboring apartment, as if the person had tried to sneak away without my notice.
It unnerved me ever so slightly to realize that the only things remaining now were silence and desolation—the only things the workers and fish sellers had left behind. My unease grew as I imagined how this early morning gloom was indeed capable of killing the people who lived in it.
I quickly put away my mosquito net, blanket and sleeping mat. I then propped open the window with a stick and pushed open the door. The fetid air of the morning rain streamed in, slapping my face and chest. A shiver pierced my veins while my skin crawled with the incessant dripping outside the house.
Glancing at my watch, it was already 8:30 and I rushed to bathe and dress. When returning from the bathroom, I heard a soft voice calling:
“Sarem! Aren’t you going to the provinces like everyone else? Almost everyone has already left! Don’t you miss your village and the rice fields? Now that you’ve come to live in the city, you’ve forgotten your home! Even the pret spirits know enough to miss their village and relatives! Why do you act like you don’t care about visiting home like everyone else? I’m leaving tomorrow!”
I turned to respond, “Oh! Tok! You’re really going back to your village tomorrow?”
“That’s right, tomorrow,” she replied. “I’ll sell fish this morning, and will prepare my things this afternoon so I can leave early and beat the heat.”
“OK, go ahead,” I said with a jaded smile. “Safe trip and enjoy the ceremony. I might follow you in a couple days or so,” I said haltingly.
“Sounds good!” Then looking at her watch, “It’s time for another round with my fish.”
Tok lifted her basket of fish and, balancing it on her head, slowly disappeared around the corner of buildings that stood lifeless like scarecrows in an abandoned rice field.
It occured to me that the apartments where the workers and fish sellers lived were almost all closed up. And the clatter of noises I was used to hearing, like those of tiny countryside markets, had all slid away into oblivion like everything else.
I staggered back up the steps to my house… fed up with my own words. I knew I couldn’t go anywhere and had only said those things to placate Tok, to get her to stop asking so many questions. She was always so concerned about me. And I really wanted to go. I wanted to see the beauty of my native Battambang. I wanted to take in the smell of the pure morning dew that falls from the sky like the tears of a mother sadly waiting for her child to return. I wanted to see the orange trees, the jackfruit trees, the banana trees, the papaya trees… all spread out under the hot and hopeful sun. I wanted to go and see everything from the past… from last year…
But… But… How sad! Truthfully, I was a clever student. I had studied well and even earned a scholarship. At the end of 2007, I earned my bachelor’s degree with honors, and a government ministry selected me to study at a university in Phnom Penh. Since I excelled in biology and chemistry, I decided to study medicine. But the government scholarship only paid the cost of my tuition. That’s it. As for the costs for housing, food, clothes, etc., they weren’t able to give me anything. So I hustled to find a job at a restaurant where I was hired to be a cashier. And in the early mornings, I delivered newspapers to houses and coffee shops to help with the rent. All in all, the money I got from delivering papers and the money I got from my job at the restaurant was just enough for my expenses. But. I had to send some to my aging mother and two younger brothers who were in high school in Rattanak Mondul province. I put the little money left toward gas for my motorbike and food for my body. So I had neither the money or the time to go visit the place I grew up. And I wouldn’t borrow money either, because sometimes a person’s happiness comes from not owing someone money. That is, not being in debt is a happiness that people have from birth. But all of this was like an invisible fence preventing me from visiting home.
Because I had to replace someone on the night shift, my day was free. I started up my motorbike, which groaned an old person wanting to die and turned toward Monivong bridge, following Norodom Boulevard toward Independence Monument which was just waiting silently in sad puddles of rain.
Oh! Pitiful! Silent, so silent, like a horse thief. Being the twelfth day of Pchum Ben, there were fewer and fewer people…dropping like sheaves of harvested rice carted away from the field.
And the wide city boulevards, normally bustling with people and shrill noises, now… now completely silent, a ghost town…
I drove around for more than an hour through the drizzle. The cold and rain attacking me from the heavens seemed to be competing to pierce my stiff bones and lungs.
Oh! Look! Dead quiet! Every house, big and small, every crossroad and straightaway—deserted. Phnom Penh was returning to a past it had once been. Everything dead. Everything knocked out.
See! Even the srol tree famous for dancing in the wind was listless, just nodding back and forth like a delirious beggar not even bothering to pick up money dropped in the street.
After watching for a while, I felt sorry enough for myself to cry. Battambang! Why are you so far away? Too far for someone without money or time. So distracted by driving, I didn’t realize I had reached the river. It was now noontime and all the rain had completely stopped, leaving the road covered with a smooth coat of white blood like a rice field. My stomach growled so I stopped the bike and walked towards a fried noodle vendor. As I filled my stomach, I noticed there were still a few cars, motorbikes, and people passing by now and then—so at least my misery had some company. I felt no desire to be anywhere else.
And indeed, I sat right there until evening, chatting with a beggar who had no way of visiting home either.
I watched the river as the sun took its last breath before parting from the world—a sight toreignite my forlorn feeling, as if living in a world of only dark skies and solitude. I took a deep breath and looked at the mess of buildings constructed without any sense of order. I felt sorry for them, without any people to fill them, they were not so different from the graveyards or stupas that people build for ghosts and spirits.
A city’s beauty and pleasure doesn’t come from its criss crossing roads and high-rise buildings. It needs people.
When a city is without people, it is dead. Dead! Dead from being without people; dead from loneliness.
At this, I raised my hands and wished goodbye to the beggar. Waving back, he said, “I pray you have a chance to go home soon.”
“If your prayers work, then please pray for those who have left to come back soon.”, I repeated this prayer all the way back to my apartment in Chakangre Leu.
